Uludüz, “Gün içinde birebir anda bir iki üç hatta daha fazla işle meşgulseniz ve bu sırada ağır bir gerilim yaşıyorsanız ‘dağınık beyin sendromu’ ile karşı karşıya olabilirsiniz” dedi.
Günümüz kaidelerinde teknoloji bizi birden fazla işi birebir anda yapmaya zorluyor. Neredeyse bu vaktimizin ‘yeni normali’ haline gelmiş durumda… Elimizdeki telefonlar önümüzde gün uzunluğu açık duran bilgisayarlarımız bizi ister istemez çoklu misyona yöneltiyor, dikkatimizi daima dağıtmaya neden oluyor. Pekala tıpkı anda birden fazla işle meşgul olmaya çalıştığınızda beyninizde neler olduğunu hiç düşündünüz mü?
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, beyne çoklu misyon yüklemenin ziyanlarını şöyle sıraladı:
Beynimiz daha az verimli çalışıyor: Beynimiz birden çok misyon ortasında birinden başkasına geçmek için daima vites değiştirdiğinde -özellikle bu vazifeler karmaşık olduğunda ve ağır dikkat gerektirdiğinde- daha az verimli hale gelir ve kusur yapma olasılığımız artar. Yürürken müzik dinlemek yahut TV izlerken çamaşırları katlamak üzere kolay ve rutin işlerde bu durum besbelli olmayabilir. Lakin misyonlar daha karmaşık olduğunda, çoklu misyon yapmaya çalışmak hayatımızı olumsuz etkileyebilir hatta tehlikeli bile olabilir. Trafikte araç kullanırken telefonla konuşan bireylerin kaza yapması gibi…
Odaklanma ve konsantrasyonumuz olumsuz etkilenir: Birebir anda ne kadar çok işi bir ortada yapmaya çalışırsak, o kadar az başarırız, zira odaklanma yeteneğimiz azalır. Bir çalışma, birden fazla işi birebir anda yapmaya çalışan üniversite öğrencilerinin mesken ödevlerinin daha uzun sürdüğünü ve ortalama notlarının daha düşük olduğunu gösterdi.
Zihinsel performans azalır: Birden fazla işi birebir anda yapmaya çalışırken bir işten başkasına atlamakla bağlantılı artan zihinsel talep nedeniyle daha yavaş bir çalışma suratı ile karşı karşıya kalırız. Odak noktamızı değiştirmek, vazifeleri süratle bitirmek için otomatik davranışlara güvenmemizi de maniler ve sonuç olarak daha yavaş çalışma eğiliminde oluruz. Çoklu misyon performansınızı düşürebilir ve sizi yanılgı yapmaya daha yatkın hale getirebilir.
Gerilim, anksiyete ve tasayı artırır: Tıpkı anda birden fazla iş yapmak gerilim hormonu kortizol yanı sıra beyninizi çok uyaran ve sizi çabuk yoran adrenalin üretimini artırır. Beyinde birden fazla işi yapmaya çalışma sırasında gerilim hormonu kortizol yüksekliği bizde derde, agresif ve dürtüsel davranışlara yol açar. Tıpkı anda telefona karşılık veririz, internette bir şeylere bakınırız, e postalarımızı denetim ederiz. Tüm bunlar beynin farklılık, yenilik ve ödüllendirilme arayışının bir kesimidir. Bunları yaparken aldığımız haz tek bir vazifesi yaparkenkinden daha fazladır, hele ki istemeden yaptığımız bir vazifeyse daha da fazla dağılırız. Meğer odaklandığımız tek misyonu bitirdiğimizde alacağımız büyük haz ve zevk mükafatını toplamak yerine, dağılarak küçük şekerleri toplayarak boş mükafatlar alıyoruz. Yani aslında çoklu işler beyninize düzgün gelmezken başka yandan da bağımlılık yaratabiliyor.
Yanlış kararlar almanıza yol açar: Birden fazla misyonu tıpkı anda yapmaya çalışmak çok sayıda karar vermeyi gerektirir. Bu kısa iletiye karşılık mı vereyim yoksa görmezden mi geleyim? Bu e-postayı saklayayım mı? Şu an üzerinde çalıştığım şeye devam mı etmeliyim yoksa orta mı vermeliyim? Çok fazla küçük kararların büyük kararlar kadar güç harcadığı ortaya çıktı. Çok fazla karar vermeye başladığımızda kaybettiğimiz birinci şeylerden biri dürtü denetimidir. Bu süratle, çok sayıda değersiz karar verdikten sonra, değerli bir şey hakkında nitekim berbat kararlar verebilir hale geliriz. Çoklu vazife, sorun çözme ve yaratıcı düşünme yeteneğinizi maniler ve uygun tahliller bulma olasılığınızı azaltır.
Daha az üretken olmanıza yol açar: Bir vazifeden başkasına geçme konusunda uygun olduğumuz için, bunun bizi çoklu misyonlarda düzgün kıldığını düşünüyoruz. Lakin odağı kaybetme konusunda da şahaneyiz. Araştırmalar, çoklu vazifelerin üretkenliğinizi % 40 oranında azalttığını gösteriyor.
Dağınık beyin sendromuna neden olur: Ağır iş temposu, gerilim ve baskı altında hissetme, tek bir işe odaklanmak yerine tıpkı anda çok işi yapmaya çalışma, yetiştirme uğraşı ile berbat beslenme ve sistemsiz uyku dağınık beyin sendromuna yol açıyor. Bireylerde tükenmişlik tablosu ön planda, daima yorgunluk hali, konsantre olmakta zorlanma, gerilimli telaşlı hissetme, uykuya dalma zahmeti ve diş sıkma yakınmaları görülüyor. Yalnızca bununla da kalmıyor; unutkanlık, iş performansında düşme, sık sık işinde yanılgılar yapma başlıyor. Birebir anda birçok işi yapmaya çalışmak yüzeysel düşünmeye, yaratıcılığın azalmasına, sık yanılgı yapmaya, gereksiz bilgiyi eleyememe ve depresif belirtilere neden oluyor. Zira beyin bir anda birçok iş yapacak biçimde donanımlı değil ve bunu uzun mühlet yapmaya çalışmak gerilimi artırdığı üzere depresyona ve entelektüel kapasitenin azalmasına da yol açıyor.
NE YAPMALIYIZ?
Dağınık beyin sendromundan kurtulmak için birebir anda birçok işi yapmak yerine, programınızı tek bir işi bitirdikten sonra öteki işe geçecek formda oluşturmalısınız. Dikkat dağıtıcıları sınırlayın. Bu, çalışmak için daha sessiz bir yer aramak, telefonunuzu kapatmak ve bildirimleri ve alarmları kapatmak manasına gelebilir. Verimli çalışmanızı engelleyen en büyük etkenlerden biri de; gerilimdir. Gerilim verici öğelerden uzak durun. Zihniniz, geçmişin bitirilmemiş işleri ya da geleceğin bitirilmeyi bekleyen iş korkusu ortasında kayboluyor ve “an”a odaklanamıyorsanız; “an”da kalmak için idmanlar, nefes çalışmaları yapın. 20 dakika kuralını uygulayın. Vazifeler ortasında daima geçiş yapmak yerine, başkasına geçmeden evvel 20 dakika boyunca dikkatinizi bir vazifeye tam olarak vermeye çalışın. Konsantre olmak istediğiniz işi seçin ve baştan çıkarıcı dikkat dağıtıcı ögeleri ortadan kaldırın. Kısa aralıklarla çalışarak ne kadar çok şey başaracağınıza şaşıracaksınız. Ancak daha da değerlisi, dikkatinizi dağıtan şeyleri engellemek ve uzun mühlet odaklanmayı artırmak için beyninizi tekrar yapılandırmaya başlayacaksınız. Uzun mühlet oturmak sıhhatsiz olduğu için, bu tekniğin bir avantajı da zamanlayıcı sinyalinin her 20 dakikada bir kalkıp hareket etmeyi hatırlatmasıdır. Kesintilerle başa çıkmak için kendinizi 5 dakikalık bir mola ile ödüllendirin. Yeniden de başa çıkmakta zorlanıyorsanız profesyonel takviye alarak bilişsel davranışçıl tedaviler çok işe yarayacaktır.